Verholen laag   in metselwerk

De vroege Russische bouwkunst is een navolging van wat de langs de Dnjepr gevestigde handelaren in het machtige Byzantium (nu Istanbul) gezien hadden. De Sophiakathedraal van Kiev is het oudste voorbeeld en is opgezet als een Centraalbouw - Byzantijns.
Maar de Russische bouwwerken hebben een eigenaardigheid: de verhouding tussen voegen en bakstenen. De voegen lijken ruim twee keer zo dik als de lagen baksteen. Hoe kregen ze dat voor elkaar? Bij een gevel die geheel uit baksteen is opgetrokken, is alternerend een laag zo diep teruggelegd dat deze achter de mortel verdwijnt. Deze laag is dus verstopt, het is een verholen laag. Het resultaat is een grijzige gevel met dunne rode strepen.
Waarom deden de bouwers dat? Hiervoor zijn verschillende verklaringen bedacht. Een ervan ziet het als een vertaling van de in Rusland vertrouwde houtbouw (en dat was meestal blokbouw) de dikke horizontale lijnen van de balken het beeld domineren.
Voor de hand liggender is het om er een vertaling in te zien van een van de Romeinse bouwkunst afgeleid metselverband: het opus mixtum. Hierbij wordt een natuurstenen muur geleed door steeds enkele lagen dunne baksteen, die op grote afstand lijken op rode (in plaats van witte) speklagen'. Soms waren hierbij de natuursteenlagen even dik als de baksteenlagen. De Russen bereikten met uitsluitend baksteen een soortgelijk beeld door het toepassen van de verholen lagen.
Niet steeds zijn de verholen lagen van baksteen, ook kleine natuursteen wordt soms (onzichtbaar) tussen de zichtbare baksteenlagen toegepast.

Tekst: Jean Penders (03-2007). Bronnen: zie literatuurlijst. Afbeelding: Jean Penders